NGUỒN GỐC GỐM SỨ BÁT TRÀNG

Nguồn gốc Gốm Sứ Bát Tràng

Tại Bát Tràng, người dân vẫn thường lan truyền những câu chuyện về nguồn gốc của làng gốm như sau:

“Tại thời nhà Lý, có 3 vị Thái Học sinh là Hứa Vinh Kiều (Cảo), Đào Trí Tiến và Lưu Phương Tú (Lưu Vĩnh Phong) được cử đi Bắc Tống.  Khi đã hoàn tất sứ mệnh, 3 vị này đi qua Thiều Châu (Quảng Đông) để trở về nước thì gặp phải bão, phải nghỉ lại. Tại đây có một làng gốm nổi tiếng, 3 ông đã đến thăm và học được một số kỹ thuật hay để đem về truyền bá cho dân chúng. Hứa Vinh Kiều đã truyền cho làng Bát Tràng nước men rạn trắng. Đào Trí Tiến thì truyền cho Thổ Hà (H.Việt Yên, Bắc Giang) nước men sắc vàng đỏ.

Còn Lưu Phương Tú thì truyền cho Phù Lãng (H.Quế Võ, Bắc Ninh) nước men đỏ, vàng thẫm. Câu chuyện này cũng được lan truyền ở Thổ Hà và Phù Lãng nhưng sẽ có sai biệt ít nhiều về tình tiết. Nếu đúng vậy thì có nghĩa làng gốm Bát Tràng đã bắt đầu từ thời nhà Lý, ngang với thời Bắc Tống, trước năm 1127”.

Theo lời kể xưa, trong số nhiều dòng họ tại Bát Tràng thì dòng họ Nguyễn Ninh Tràng là dân ở bản địa lâu đời nhất nên được giữ vị trí tôn trọng trong ngôi thứ và lễ hội làng. Nhiều người cho rằng, Nguyễn Ninh Tràng là họ Nguyễn ở Vĩnh Ninh – một lò gốm ở Thanh Hóa. Gia phả một số dòng họ ở Bát Tràng như Trịnh, Lê, Phạm, Nguyễn,… cũng ghi nhận tổ tiên xưa từ Bồ Bát di cư ra đây.

Đến thời Hậu Lê và thời Nguyễn, xã Bồ Xuyên và trang Bạch Bát thuộc tổng Bạch Bát, H.Yên Mô, phủ Trường Yên, trấn Thanh Hóa Ngoại. Ngày nay, Bồ Xuyên và Bạch Bát là 2 thôn của xã Yên Thành, huyện Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình, có loại đất sét trắng rất thích hợp với nghề làm gốm. Nhiều truyền thuyết kể lại rằng, người dân Bồ Bát chuyên nghề làm gốm sứ.

Năm 1010, vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long nên rất nhiều thương nhân, thợ thủ công tìm về đây. Sự ra đời và phát triển của Thăng Long đã tác động mạnh đến kinh tế của Bát Tràng. Vùng này có rất nhiều đất sét trắng nên rất thuận tiện cho việc làm gốm sứ. Nhiều người dân và thợ gốm sứ đã di cư đến đây khiến Bát Tràng trở thành trung tâm gốm sứ nổi tiếng được triều đình lựa chọn.

Cho đến nay, vẫn chưa tìm được tư liệu lịch sử nào xác nhận tiểu sử của 3 nhân vật trên và khẳng định sự hình thành của làng gốm. Tuy nhiên, qua các công trình khảo cổ học thì chúng ta nhận thấy rõ hơn bề dày lịch sử, di tích của làng gốm Bát Tràng. Có thể thấy, làng gốm Bát Tràng đã có từ rất lâu, trải qua nhiều thăng trầm cùng lịch sử. Tuy nhiên, đến nay, Bát tràng vẫn giữ được nét độc đáo, tinh xảo trong từng sản phẩm gốm sứ. Điều này khiến cho làng gốm này ngày càng phát triển và có cơ hội hòa nhập cùng thị trường thế giới.